اسم واشتییُن آدمونه، قدیم پی رسم بیچی. آخه مگی هر چیی و هرکین ای اسمی دربیش تا بشید ژون صدا کرد. اصلاً هکاتی هاکردییُنَم ای جور قرارداده کو بشری اختراع کرچی تا بَزُنَن خوشتُن منظور، هُمدیگرون حالی کرن.
اسم واشتییُنَم همنطوره. منتها، وختی کو ایرانی زردشتی بیچن، ژون وَچُن اسمی هم اسم‌هایی ایرانیی خالص و خُلَِص بیچی. مثلن وشکییُنَه اسمی بیچن: آرش، اردشیر، انوشیروان، بابک، بهرام، بهروز، پرویز، خسرو، رامین، رامتین، ساسان، کیکاوس، کیقباد، هوشنگ، منوچهر، و ….
دخترنه اسمی بیچَن: آتوسا، آرزو، آذرمیدخت، ایراندخت، پوراندخت، شهیندخت، مهیندخت، و …
بعدی اسلامی، هما اجدادی کو شیعه‌یی عثنی عشری بَِبِین، به احترامی پیغمبری و ایمامُن، هُشتُن وَچُن اسم هم پیغمبری وُ ایمامُن و ژون افرادی خانواده اسمی واشُّن.
مُمکنه دله یی همه یی قومیّتی اَِنطوره کو به احترامی هُشتُن پیغمبرُن، هُشتُن وَچُن اسم هم هُشتُن پیغمبزُن اسم مارزن. منتها هما ایرانی، هما آتش تندتری یَه. نه فقط پیغمبری اسم، یا کو ایمامُن و ژون افرادی خانوائه اسم هُشتُن دیمه وَچُن مندین، بلکی هرچی اسمی عربی و خارجی پی کو هما خوشمِه، هُشتُن وَچُنَه مارزین.
مثلاً: داوود، عیسی، موسی، دانیال، آتیه، آسیه، یا ادریس، و …
اصلاً فکر مناکرین کو بِینین آیا هچ عربی، یا هچ اروپایی، یا هچ خارجی کو ایرانی یا ایرانی تبار نییَه، آیا هُشتُن وچُن اسم، ای اسمی ایرانی مارزه؟ پس چره هما هُشتُن قومیّت و ملیّت در نظر منگیرین؟. اَِن وچه هَِرین گُوز مبو هُشتُن اسمی پی خجالت منجِه. دیگه هش کاری هم منزُنِه هاکَِره، مگی بسازه.
هما مگی هُشتُن وَچُنَه، ای اسمی وارزین کو غرور برانگیز و افتخار آمیز بو،
البته قدیم، لابلا، بازم اسمی ایرانییی خالصی هم باب با. ایرانی اسم واشتییُن خوشتُن وَچُنَه نَِرکَِت بیچی. منتها گایی ویشتری، گایی کمتری مبیچی. همیشه همه چی تحتی تأثیری سیاستی وُ موقعیّتی بیچی، وَچُن اسم واشتییُنَم همنطور.
دوره هایی مختلفی حکومتی و محلّی هم بی تأثیر نبیچی. هرکینَم خوشتُن دله قومی، یا خوشتُن دله زَِفُنی ای اَِسمایی خاصی درچیشُن کو طبقی خوشتُن رسمه روسومی خوشتُن دیمه وَچُن مَِندِچیشُن.
گایی هم حکومتییُن دخالت ماکرچی کو فُلُن اسمی نارزین یا فُلُن اسمی وارزین.
پیش از اونی کو سجلّ باب ببو، هر کین کو مَِگییِشُن صدا کرن، برایی انی کو با اینی نفری کو هُم اسمییَه اشتبا نبو، ژو پییر اسم هم مَِبرشُن. مثلاً ماشُّن: ممد، حسن آقه پیر. یا حسین، عباس آقه پیر. یا ماشُن: فاطیما، جواد آقِه دُتَه، و …
تا اَِنی کو زمانی رضاشایی سجل هاگیتیُن باب ببا. بعد باشُن کو همه مگی ای اسمی فامیلی هم انتخاب کرن. بضییُن اسمی فامیلی درد، بضییُن ندرد، اونُن کو ندرد، ای اسمی فامیلی انتخاب کَِرشُن. بضییُن ژون محلی زندگی ببا ژون اسم فامیلی. مثلاً: لتیباری، شاهجویی، ناساری، کهلایی، سنگسری، سرخه ای، شهمیرزادی، و …
بضی هم ژون شغلی پدری ببا ژون اسمی فامیلی، مثلاً: قصاب، نجاریان، دربان، شربتدار، و …
بضی هم فامیلیی کو خوشتره درچیشُن همون خوشتُنه انتخاب کَِرشُن. مثلاً: شریعت پناهی، عامری، صفائی، طاهریان، وزیری، و …
به طوری کلی مجوعه‌یی افرادی‌ای فامیلی یا ای شغلی ره مایَن «تَلَِکه». مثلاً: عصارُن تلکه، باروت کوبُن تلکه، صابین پَِزُن تلکه. آجرپزُن تلکه. وزیرییُن تلکه، و …
بعدها هرکین ژو اسمی فامیلی پی ژون خوش منییما، مَِشِن اداره یی ثبتی احوالی پی درخواست ماکَِرشُن و خوشتن اسمی فامیلی عُوض ماکَِرشُن.
تا اونجویی کو مو یِی مِی، اسم واشتییُن دیمه وَچُن، رسم و روسومی خاصّی درچی. همه جایی ایرانی همنطور بیچی، اَِسَه اَِن رسمه روسومی کم رُونگ وابیچَن. قدیمی آدمی، خیلی به خوشتُن رسمه روسومُن اعتقاد درچیشُن.
البته ممکنه کو بَضی رسمه روسومی اَِسَه دیگه دست و پا گیری بین، ولی اونچیی کو به هما ملیّتی و قومیّتی مربوط مبو مگی حفظ هاکرین.
تا اونجویی کو بشنووِچَن وُ مو یِی مِی، بعدی اونی کو خُدِه ای وَچَه به ای خانواده مَِدا، فورن اسم ژو دیم مَِنَِندِشُن. ای دَس رو صبرماکرشُن کو اگه«آلَه» وَچِه نَبَِرد، ژو رَه اسم وارزَن.
اَِن «آلَه» کو ای موجودی خیالییِه، خوشتُنه حکایتی داره. جنیکا کو به سلامتی مَِزِیَه، مامِن وَچِه تَرَه تمیز مکرد و با سلام و صلواتی هَلِه وَچه تُون مَِکَِرشُن و کلا ژو سر مندِشُن و جَلدی وچه پیچَِکَه مکرشُن کو وَچَه نَچِه. بِینی تا وَچَه دنیا مِی، مَِنارزَن نَمَِدینَه اَفتُو کَِرِه. فوری کلا ژو سر مندَن.
جَِنیکِنَم کو اسه دیگه ژینَه مایَن«چِلِئییَه»، ژین مبرن دله لایی مُخوسنَن. ژینَم دَِمَِپیچَِنَن کو نَچِه. اونوخت ژینَه«خیرَت» درست مَِکَِرَن ژین مَِدَن کو بَخورِه. ماین خیرت خیلی قوّه داره. شاید اَِسِئین جَِوُنی نَزُنَن«خیرَت» چیچییَه.«خیرت» هَم اَِنطور درست مَِکَِرشُن کو ای دو مرغُنِه، ژون زرده و اسبییَه خا هُم موکوواشُن، بعد کمی گُندُمین آرد یاواش یاواش اَِن دله دومَِرَِشُن و هی هُم موکوواشُن. خای کو قاطی ببا، سُونگسری روئون دله للقویی مونشُن و دیمه چَِلِن یا دیمه کَِلِّه مَِندِشُن. وختی کو روئون خای داغ وابا، اَِن مایه دله دومَِرَِشُّن، وختی کو خای سرخ وابا، چِلِئینَه میَِرشُن با تر بکرده کییِئین نونی، ژین مدشُن کو بَخوره تا قوّه دَکَرِه. اسَه دیگه مگی وَچِه هم شت هادِه. مگی ژین تقویت هاکرن کو جینگَه دَکرِه وُ جُوْن دربیش.
وختی کو چِلِئین دله لایی مُخوسَِنِشُن، ای قُرئون ژین سرندُن دله تایی مندِشُن و ای شمشیر هم ژین سرندُن میخ مَِکَِرشُن، کو «آله» بترسِه ای وخت نِی وَچِه یا چِلِئین ببره.
چون قدیم مسائلی بهداشتی کاملَاً رعایت مناکرچیشُن، هَمَِنی بالا مُمکن با کو یا چِلِئییَه یا وَچَه به هَمَن دلیل ناخوش ببو، گایی چِلِئییَه، گایی وَچَه، کایی هم هر دو بِین پی مَِشِن. اونوخت آلین تَخصیر مندِشُن. یعنی ماما بی تخصیرَه بیچی،
تا بشو دس رو ببو، پییرَه مار با هم مشورت ماکَِرد کو وَچِه اسم چیچی وازَن. معمولَاً اَِنطور رسم با کو، اَگَه وَچَه پیر با، ژو پییَه، خوشتُن پییَِر یا بَِرار یا عامی کو بَِمَِربابین، ژون اسم خوشتُن پییری رَه ملیم مَِکَِرد. گایی هم خوشتُن جَِنین پییَه یا عامی اسم وَچه رَه ملیم مِکَِرشُن. اَگَه وَچا دُتَه بییَه، هَمنطور باز پییَه خوشتُن مار، یا خوواکر، یا عمِّن اسم، گایی هم خوشتُن جنیَِه مار اسم کو بَِمَِربابو، ملیم مَِکَِرشُن. البته همیشه هم اَِنجور نبا، یا پییر اسم ملیم مکرد، یا مار، یا هر دو با هُم مشورت ماکَِزشُن و وچه رَه اسم ملیم مکرشُن.
بَعدی دَس رویی اگه وچه زنده ممُند، وچِه و چِلئین با هُمرایی چُندی جَِنی قومه خویشی، ژون مَِبرشُن حمّوم. معمولَاً حموم قُرُق مکرشُن. ماشُن آرو حمّوم چِلیئیه دارین. بعدی حمّومی کو چِلیئییَه وُ وَچِه(وَچِن)میارشُن کییَه، ای بزن و بکوبی هم رِی مَِوَِنشُن. هَمُنِه رو، وَچِه پییَه مشا اداره یی ثبتی احوالی کو وَچِه رَه سجّل هارِه. معمولَاً مأموری ثبتی احوالی مناپرسا کو کی وچه دار ببیچه؟ همونه رو سجلّ صادر مَِکَِردش و پییر دس مَِندِش. همنی بالا خیلی هایی درن کو ژون روزی تولدی واقعی با ژون روزی تولدی کو دله سجلّی نوشته یَه، دَس رو فاصله داره، ایی ژو اَ خوشتَِرَه.
مو مار مات کو اَ صُبی روزی چارده یی فروردینی 1321 متولد ببیچون، ولی مو تاریخی تولدی دله سجلّی ویست و هِیرُمی فروردینی نوشته ببیچی. ولی خاب همیشه اونچیی کو دله سجلّی دره ملاکه.
وختی کو وَچِه رَه سجلّ هاشُن، اگه ژون دلی گییابو ای جشنی هم مَِرَن.
بضی وخت مدییِت کو ای وچِه رَه سجل هاچیشُن، اَِن وچَه ای طوری مَِبا کو مَِمَِرد، دیگه ژو سجل مَنَِبرشُن باطل کَِرَن، نیامدارشُن تا هر وخت خده اینی وچِه ژون دا، اَِن سجل اونی رَه ماشُّن. همنی بالا خیلی هم درن کو ژون سنی واقعی کمتری سنی سجلّی یَه. ای وختی هم مِینی دیگه وچه دار منبِین، اونوخت اَِن سجل ژون دیمه دستی مَِمُند. اگه پیری سجل با، وختی به سنّی اجباری مَِرَِسا، اگه دله شهری با مأموری شهربانی، اگه هم دهات با مأموری ژندارمری مییما سرباز گیری، وختی مراجعه ماکَِردش مَِدیش کو سجل اشته ولی وچه همون کسینندر پی بمرچی. اَِنَم ای جور مشکل با. دیگه بدیشُن ناجوره، قانون بَِوییَِرِنِشُن کو هرکین ممره مگی ژو سجل هم باطل ببو تا هَمچه اشتبایی پیش نِی.
دله هر اجتماعی، روستایی، محّله یی، شهری، دَرَن آدم هایی کو اسم و رسمی دارییَن. دله هر صنفی یا پُستی اداری هم هَمنطور، اَِسَه کو به انجویی برسچین فکرماکرون عیبی ندربو کو چُن نفرُن پی اسم ببرین.
1= دله کتابفروشُن مرحوم علی صحّت کو جلووی جلوخُنی مسجدی سلطانی (امام خمینی فعلی) کتابفروشی دردش.
2= دله خبرنگارُن و روزنامه فروشُن آقای سید اسماعیل هاشمی، آقای سروش هاشمی پییَه، مدیری انتشاراتییی آبرخی. کو هَِنِه هم دله خیابُنی ایمامی کتابفروشی و مجله فروشی داره.
3= مو یِی دره دله خیابُنی ایمامی، دُرَه وَری چارسی، آقای سید داداش مجنونی دبا کو خیلی آدمی بذله گویی با.
4= دله ورزشکارُن، دله مِیدُنی، کو بعدن ببا مِیدُنی تیراندازی، دو نفری دَبِن، ای ژو رَه ماشُّن یدالله پَلَِوُن کو ژو اسم و فامیل با، آقای یدالله خدام عباسی. (چلنگر با). اینی نفرم دله میدُنی دبا به اسمی، حسن پَلَِوُن، کو ژو اسم و فامیل با آقای محمدحسن الهی پناهی(نَمه مال با). اینی پَلَِوُنی نامی هم دَِرمُن کو ژو رَه ماشِّن عَبدُللی پَلَِوُن. کارمندی اداره یی دارایی با. ژو اسم و فامیل با آقای عبدالعلی وزیری، مو پییَه.
اَِسَه گییابین اسم ببرون خیلی طول منجییِه. اسه مگی آروئین جَِوُنی بِین و در همه یی از اَِن مواردی تحقیق هاکرن، مطلب بنویسن تا ویشری معرفی ببین.
