شرح مختصری در باره کتاب«فرهنگ واژگان فارسی به سمنانی»

با توجه به این که فرهنگ ‌نویسی و واژه‌نگاری، کاری بس دشوار و مستلزم تخصص می‌باشد که نگارنده فاقد آن است و با آن که حتّی از دستور زبان فارسی هم اطلاع چندانی ندارم، می‌دانم که، پای درعرصه‌ای گذاشته‌ام که جایگاهم نیست، ولی عشقِ به زادگاهم و علاقه و شوق وافر به این گویشِ باستانی و میراثِ فرهنگیِ مردمِ این خطّه از مرز و بومِ ایرانِ کهن، این جسارت را به من بخشید تا به منظور حفظِ واژه‌های اصیل و قدیمی و پایدار نگه‌داشتن آن‌ها، و ثبت و ضبط آنچه که درخاطره‌ها باقی‌مانده، و به قصد جلوگیری از اضمحلال آنچه که در حال حاضر مصطلح است اقدام نمایم. لذا، مصمم شدم که به استناد این بیت از شعرِ شاعرِ گرانمایه، مولوی، که می‌فرماید:

هیچ آدابی و ترتیبی مجوی       هرچه می‌خواهد دلِ تنگت بگوی

من هم هیچ آداب و ترتیبی نجسته و بدون رعایت هر‌گونه قاعدة خاصّ فرهنگ‌نگاری، اقدام به نگارش این واژه‌نامه نمودم، ولی هرچه دلِ تنگم خواسته نگفتم، بلکه اکثریت قریب به اتفاقِ آن گروه از واژه‌های فارسی یا عربیِ مصطلح را که در زبان سمنانی کاربرد داشته و دارد، از کتاب هشت جلدی «فرهنگ بزرگ سخن» تألیف گروهی از اساتید محترم دانشگاه‌ها به سرپرستی دکتر حسن انوری. چاپ اول زمستان 1381، از انتشارات سخن، انتخاب و مبنای کارم قرارداده و تعدادی از واژه¬های فارسی که در این کتاب نبود ولی درزبان سمنانی کاربرد داشته یا دارد با کمک گرفتن از سایر فرهنگ‌های فارسی یا حافظة چند نفر از همشهریان عزیز و علاقمندانِ به این زبان، به آن افزودم و برای تکمیل این کار از کتاب‌های بسیار ارزشمند زیر نیز کمک گرفته‌ام:
1- کتاب دو جلدی «واژه‌نامة گویش باستانی سمنانی» تألیف آقایان پرویز پژوم شریعتی و محمد‌حسن جواهری چاپ اول 1387 ناشر، انتشارات آبرخ «سمنان».
2- از واژه‌های به کار رفته در«نصاب واژه‌های سمنانی» سرودة مرحوم محمدباقر نیّری که در صفحات 116 تا149 کتاب « فرهنگ سمنانی، شرح حال و نمونة آثار محلی شاعران درگویش سمنانی» تألیف آقای محمداحمد پناهی «پناهی سمنانی» چاپ اول. پائیز 1366 به چاپ رسیده.
3- کتاب «نصاب واژگان سمنانی» سرودة مرحوم محمدباقر نیری و فرهنگ شکوهی به اهتمام آقای محمدرضا جدیدی چاپ اول 1390 ناشر، انتشارات حبله‌رود«سمنان».
4- همچنین، تطبیق واژه‌های این مجموعه با واژه‌های سمنانیِ کتاب «فرهنگ واژگان گویش‌های ایرانی» نوشتة آقای غلامرضا آذرلی چاپ اول 1387 از انتشارات هزار کرمان با همکاری کتابفروشی بلخ.
وظیفة خود می‌دانم که، سپاس بی‌کران خود را تقدیم عزیزانی نمایم که هم مشوقم بوده‌اند و هم مرا در نگارش یا ویرایش واژه‌های سمنانیِ این مجموعه یاری داده‌اند:
1- مرحوم علی نصیری، (تولد:15/08/1310 فوت: 11/06/1390 شمسی) که در زمان حیاتشان، برایم دوستِ بزرگوار و یاوری ارزشمند بودند.
2- استاد محمدرضا طاهریان که ضمن بررسی و ویرایش واژه‌ها و اصطلاحاتِ سمنانی، با دقت کامل اغلاطِ تایپی متن فارسی را هم یادآوری می‌نمودند.
3- استاد فرهنگ شکوهی روزنامه‌نگار و شاعر معروف سمنانی که جداگانه واژه‌ها را ویرایش و در مواقع لزوم مطالبی را در حاشیة پیش‌نویس واژه‌نامه، یادآوری می‌نمودند.
4- مرحوم عظیم حاجی‌رمضانی شاعر سمنانی‌سرایِ معروف (متولد سال 1326 و متوفی به تاریخ 25/01/ 1391 شمسی) که در زمان حیاتشان درمورد بعضی از واژه‌های سمنانی راهنمایی‌های مفیدی نمودند.
5- آقای دکتر مصطفی جباری عضو محترم هیئت علمی و دانشیار دانشکده علوم انسانی دانشگاه سمنان، علاوه بر راهنمایی‌ها و تشویق‌های اولیه خود، در خلال کار کمک بسیار شایانی نموده و پس از ویرایش مطالب توسط آقایان محمدرضا طاهریان و فرهنگ شکوهی، مطالب حروف «آ» تا «ث» را نیز ویرایش کلی نمودند، دقّت در ویراستاری واژه‌ها و متنِ این بخش از مطالب و توضیحات و حاشیه‌نویسی‌های ایشان در پیش‌نویسِ مطالب، برای اینجانب بسیار مفید و آموزنده بود لذا جا دارد که از ایشان سپاس ویژه‌ای داشته باشم. ولی به دلیل مشغلة تدریس در دانشکدة علوم انسانی و سردبیری مجلة آن دانشکده، متأسفانه نتوانستند تا پایان راه به همکاری خود با مؤلف ادامه دهند.
بلاخره کتاب(فرهنگ واژگان فارسی به سمنانی) به همّت آقای سروش هاشمی مدیر محترم انتشارات آبرخ در دوجلد و 1200 صفحه با بیش از سی هزار واژه فارسی به سمنانی درسال 1394 چاپ و منتشر شد. این کتاب مورد تأیید معاونت محترم علمی فرهنگی فرهنگستان زبان و ادب فارسی قرار گرفته است.
ذبیح الله وزیری(وزیری سمنانی)
گویشور و پژوهشگر زبان سمنانی
26/06/1399