” این بخش از واژه‌های ساده و ترکیبی فارسی به سمنانی در سال 1393 در کلاس (گفتگو به زبان سمنانی) مطرح شدند.”

برای آوانگاری واژه‌ها از حروف مخصوص آوانگاری لاتین استفاده می‌شود، از آنجائی که برای بعضی از حروف فارسی در لاتین حرفی وجود ندارد، و در آوانگاری لاتین هم مرسوم نیست که از دو حرف لاتین برای یک حرف فارسی استفاده شود، لذا با تغییر کوچکی در بعضی از حروف، آنها را برای حروف فارسی و واژه‌های سمنانی یا زبانها و گویشهای محلی در نظر گرفته‌اند. حروف لاتین علامت‌دار مخصوص زبان فارسی و زبانهای محلی که برای خود الفبای اختصاصی ندارند و برای نوشتار خود از حروف الفبای فارسی استفاده می‌کنند، عبارتند از:
آ = â / چ = č / خ = x / ژ = ž / ش = š / ع = , / غ و ق = q / واو مجهول = w

از حروفی که در زبان سمنانی یا فارسی دارای یک صدا هستند، از یک حرف لاتین استفاده می شود که عبارتند از: ت ، ط = t / ث ، س ، ص = s / ح ، ه = h / ذ ، ز ، ض ، ظ =z
برای بقیه حروف فارسی، از بقیه حروف لاتین استفاده می شود.

ضمناً لازم به توضیح است که برای حروفی که در واژه‌های سمنانی دارای تکیه هستند، از حروف لاتینی که بر بالای آنها یک علامت مورّب دارد استفاده می شود. مانند:
برف: وَرَه vára در این واژه سمنانی، تکیه بر(وَ vá) هست.
برّه: وَرَه vará در این وازه سمنانی، تکیه بر(رَ rá) هست.

برای نشان دادن هردو واژه تکیه دارِ فوق، از حرف لاتین á استفاده شده است.

واژه‌ها و جملات فارسی به سمنانی که در تاریخ‌های مختلف در کلاس تمرین زبان سمنانی مطرح شده‌اند:

خانه: کییَه kiya

باغ: رَز  raz

باغ کوچک: رَزکَه  razka

کرت: باخچَه  bâxča 

کرت کوچک: باخچِِکَه bâxčeka

تخم سبزیجات: تُحمَه تال  toxma tâl

کشاورز: وَزییَِر vazziyεr معمولاً به کسی کشاورز گفته می‌شود که مالک باغ یا باغچه‌ای باشد.

زراعتکار: زَِراتکارzεrâtkâr  معمولاً به کسی زراعتکار گفته می‌شود که روی زمین دیگران کشت و زرع می‌کند.

کدبانو: کَوَِنییَه kavεniya  (مجازاً به فردی گفته می‌شود که درامور دیگران دخالت بیجا می‌کند).

بچّه لوس و نُنُر: کَوَِنین پیر kavεnin pir  یا: نَنِین پیر   nanen pir

بچه ای که فقط با یک نفر آشناست: یَکَّه شَِناس  yakka šεnâs 

بچه‌ای که در اثر شیطنت همیشه لباسش کثیف و پاره است: کَِلَه وَرَه خُس  kɛlɛvara xos   

بچه‌هائی که در اثر بازی خیلی شلوغ می‌کنند: گا چَرخ بَِسچیشُن arx bɛsčeš  č gâ

تاتی تاتی: اَِستَه جاجا  ɛstajâjâ

تاتی تاتی کردن یادم نده: اَِستَه جاجا کَِردیُن مو یِی نَدا  ɛstajâjâ mo yey nadâ

دالّی دالّی کردن: دَکّی دَکّی کَِردیُن  dakki dakki kɛrdyon 

بازی جفتک چارکُش: خُس خُس  xos xos

بازی الک دولک: هَِلاکوتَه وازی hɛlâkuta vâzi 

تابِ بازی: سَِنجالو   sɛnjâlu

تاب دادنِ تابِ بازی: سنجالو تُو بَِدّیُن  sɛnjâlu tow bɛdyon

گهواره: گُورَه  gowra

تاب دادن گهواره: گُورَه تکُن بدیُن gowra tɛkon bɛdyon

نَنو: ننی nɛni

تاب دادن ننو: ننی هاویژٍندیُن nɛno hâvižɛndyon

درگاهی داخل اتاق (جای رختخواب یا آویزان کردن لباس): تابَِرَه  tâbɛra

درگاهی داخل آشپزخانه (جای هیزم و ذغال که جلوی آن دیوار کوتاهی کشیده شده باشد): پالُووَه pâlowva

تاقچه: تا  tâ

تاقچه کوچک کنده شده در دیوار : تاکُنا  tâkonâ

تاقچه بلند نزدیک سقف: رَف  raf

دوشاخه درخت: دوخالا  doxâlâ

تیرکمان: تیرکَمُنَه  tirkamona

استخوان جمجمه سر: تُوویلَه  towvila

مرغ: کَرگَه karga

مرغ کُرچ: کُکَه گَرگَه  koka karga   

جوجه مرغ: چوتا  čutâ     

تخم مرغ نارس: بُوویلَه  bowvila     

نق نق کردن: وات وات کَِردیُن  vât vât kɛrdyon

نان: نون  nun

نان خانگی: کییِئین نون  kiyein nun

نان جو: جِئین نون  jein nun  

نان را خُرد کردن و در غذای آبکی (آبگوشت، آب کشک و …) ریختن به قصد خوردن آن: نون دوچیندیُن  nun dučindyon  

مواد خوراکی را داخل لقمه نان گذاشتن و خوردن: نون دوگیتیُن  nun dugityon

کشک ساب: قفت  qaft  

آب: اُوٌ  ow

آبِ کشک: کَشکُو kaškow  

ابِ شور: شورُو  šurow

آبِ بسیار شور: ذالکُو zâlɛkow  

سبزی خوردن: نونی سُوزی  nuni sowzi

باد: وا vâ 

بادی که ناگهانی می‌وزد و همه چیز را به هم می‌ریزد: دیوَِنَه وا  divɛna vâ

گردباد: وانگولَه vângula

بادِ شمالی: تُوٌرونَه  towrona

باد کویری: کَویری وا  kaviri vâ

طوفان: طیفُن  tifon

باران: وارَِش  vârɛš

برف: وَرَه vara 

برف و باران: وَرَه وارَِش  vara vârɛš

تگرگ: تییَِرگَه  tiyɛrga

رعد: قارقارا  qârqârâ

رعد و برق: دَرقَه بَرقَه  darqa barqa

قوس و قزح: رُستَِمی کَمُنَه  rostɛmi kamona

هاون فلزی: هُووَِنگ  howvɛng یا: خُووین  xowvin

دسته هاون: هُووَِنگَه دَستَه  howvɛnga dasta

هاوَن بزرگ سنگی: هَِرَِنَه  hɛrɛna

دسته هاون سنگی: هَِرَِنَه دَستَه  hɛrɛna dasta

آسیاب: آرَه  âra

مسیر رفت و آمد به آسیاب: اَرَه پِی  âra pey

آسیاب دستی: آرَِکَه  ârɛka

اُردنگ (ضربه‌ای با زانو): سَِتَِل  sɛtɛl

نوکِ پا: تیکی پایی pâyi  tiki

شکمبه گاو یا گوسفند: سُغدییَه  soqdiya

جگر سیاه: جَقَِربُندَه   jaqɛr bonda

ریه (شُش): اَِسبییَه جَقربُندَه   ɛsbiya jaqɛrbonda

طحال: اَِسپَِزَه  ɛspɛza

کیسه صفرای گاو: گازالَه  gâzâla 

قُلوه: گُردَه   gorda

قلب: دَِل  dɛl   

تاپاله گاو:  gâpâsɛka    

پشکل: پَِشکولَه  pɛškula   

پشم‌های آغشته به فضولات حیوانات: سَِنگَِلَِکَه  sɛngɛlɛka   

آدم سمج: سَِنگَِلَِکَه مَِمُنِه  sɛngɛlɛka mɛmone (به سِنگلک می ماند).

آدم سمج: دَغَِسَه مَِمُنِه  daqɛsa mɛmone (به تیغِ خوشه گندم می ماند).

پاچنار: پِیچَِناری  peyčɛnâri (پای چنار) یکی از محلات جنوبی شهر سمنان.

پِهنه: پِینَه peyna   

تکیه پِهنه: پِینِه تَکیَه  peyne takiya  

تکیه ناسار:  ناساری تکیه  nâsâri takiya   

تکیه کربلائی­ها: کَبلُن تَکیَه  kablon takya  

کهنه دژ: کُندَِزَه  kondɛza  

استخر لتیبار: لَتیباری اَِستالی latibâri ɛstâli  

استحر شاهجوی: شاجین اَِستالی  šâjin ɛstâli   

استخر ناسار: ناساری اَِستالی  nâsâri ɛstâli   

استخر کودیور: کویَِرین اَِستالی  kuyɛrin ɛstâli   

استخر کوشمغان: کیشمَِنین اَِستالی  kišmɛnin ɛstâli  

استخر زاوغان: زُووَِنین اَِستالی  zowvɛnin ɛstâli   

محلات ثلاث: مَلَه mala

ارزن (گاوَرس): گُووَِرسی  gowvɛrsi   

تاج ریزی: کَِلا اَِنگیرَه  kɛlâ ɛngira 

سرکه: تُرش  torš

سرکه خیلی ترش: زیپّین  zippin

تلخ: تَل  tal

خیلی تلخ: زَهری هَِلاهَِلی  zahri hɛlâhɛli

شیرین: شَِرین  šɛrin

خیلی شیرین: عَسَِلی واری  asɛli vâri

شور: شور  šur

نمک: نَِمَِکَه  nɛmɛka

آب نمک: نَِمَِکُو  nɛmɛkow

آب نمک خیلی شور: زالَِکُو  zâlɛkow

تیز: تیژ  tiž

خیلی تیز: اَلپَِر  alpɛr   

چاقو: چَقّووَه  čâquwa

چاقوی یک تیکه فلزی: گَزلیکَه  gazlika  

کارد: کاردی kârdi

گارد و چنگال: کاردَه چَِنگالی  kârda čɛngâli

قاشق: چُمچا  čomčâ

بشقاب غذا خوری: بُخشاب  boxšâb

بشقاب میوه خوری: پیشدَستییَه  pišdastiya

آفتابه مسی: بَِرَِقَه  bɛrɛqa

آفتابه سفالین: لولِئینَه  luleina  

سوزن: دَرزونَه  darzona   

سوزن لحاف دوزی: لادوژی دَرزونَه  lâduži darzona  

درفش: دَِرَِتَه  dɛrɛta   

آدم خسیس: سَِنَِسک  sɛnɛsk  

آدم زبان باز: گُوواز  gowvâz   

آدم زورگو: زورَه واژ  zoravâž 

آدم بی دست و پا که نتواند منظورش را بیان نماید: لالَه خورَه میرزا  lâlaxoramirzâ

آدم بی دست و پا و بی عرضه: ماچَه خَرین پَِسَِنَه  mâčɛxarin pɛsɛna

آدمی که خیلی شق ورَق راه می‌رود: لَِلَه هیوازَِنِچِش  lɛla hivâzɛnečeš

برّه: وَرَه  vara

برّه کوچک: وَرِکَه váreka

میشِ نزائیده: کُووییَه  kowviya

کاچی: لیکُّتَه  likkota (آرد گندم را در ماهیتابه بو داده، بعد روغن مرغوب به آن اضافه کرده با آرد به هم زده، بعد آب و گلاب و زعفران و شکر یا نمک به آن افزوده می‌شود). 

کاچی شور: شورَه لیکُّتَه  šora likkota

کاچی شیرین: شَِرینَه لیکُّتَه  šɛrina likkota

رختکوب: هَِلا شورَه  hɛlâšura   

خیساندن لباس در آب: دَِخُسَِندیُن  dɛxosɛndyon   

فروکش کردن عصبانیّت: هیژَِمیُن   hižɛmyon

روده رفتن گلوله نخ: واژَِمیُن   vâžɛmyon

سبزه قبا: سُوزَه جُمجُمَه  sowza jomjoma   

دارکوب: دارَه توک توکَه  dâra tuktuka

پرستو: سیا چَِلچَِلا   siyâ čɛlčɛlâ

دم جنبانک: چَِلچَِلا   čɛlčɛlâ 

گنجشک: مَرگوژا  margužâ   

لانه گنجشک: مَرگوژَه لُنَه  marguža lona  

حلزون: گاکَه  gâka  

خرخاکی: آخُرِکَه  âxoreka  

زنبور: دَِندونَه  dɛndona   

لانه زنبور: دَِندونَه پورییَه  dɛndona puriya  

زنبور عسل: عَسَِلَه مَقَِسَه  asɛla maqɛsa   

کاه: واش  vâš  

نخود: نَخووا  naxuwa   

برنج: وَِرَِنجی  vɛrɛnji   

لوبیا چشم بلبلی: سیاچَشکی  siyâ čaški   

عدس: مَرجی  marji  

خاکشیرک داخل حوض یا آب انبارهای قدیمی: سُرخَه جینجینکَه  sorxa jinjinka  

حنا گذاشتن: حَِنی وَِرَِندیُن  hɛni vɛrɛndyon

رنگ گذاشتن بر ابرو: وَِزمَه وَِرَِندیُن   vɛzma vɛrɛndyon   

سُرمه به مژه کشیدن: سُرمَه بَِتّیُن  sorma bɛtyon   

سُرمه به داخل چشم کشیدن: سُرمَه دووَِتیُن  sorma duvɛtyon   

چشم ها را پی در پی باز و بسته کردن برای پراندن خواب از چشم: چَشی وَِرشُندیُن  čaši vɛršondyon   

چشم ها را به هم فشردن و اشک آلود کردن: چَشی دوکُشتیُن  čaši dukoštyon  

چشم دوختن به جائی به منظور مراقب بودن: چَشی دووازَِندیُن  čaši duvâzɛndyon  

یا: چَشی دووَِجَِندیُن  aši duvɛjɛndyon  یا: چَشی دودوتیُن  čaši dudutyon   

با چشم و ابرو از راه دور تهدید کردن: چَشمَه غولی بَِدیُن  čašma quli bɛdyon  

لب ورچیدن: لُوشِه وَِرچیندیُن  lowše vɛrčindyon  

حمله کردن حشرات، مانند مورچه، زنبور، پَشه … : دووَِرَِوینیُن  duvɛrɛvinyon  

لباس جنگی پر از پشم یا پنبه که جلوی ضربات شمشیر دشمن را بگیرد: خَِفتینَه  xɛftina    

صندوق چوبی جای لباس: یَخدونَه  yaxdona   

جعبه چوبی کوچک جای لوازم آرایش یا جواهرات: مَبَِرا  mabɛrâ   

خراش دادن لباس: اَِسکَِل بَِدیُن  ɛskɛl bɛdyon   

خراش دادن دست یا صورت: مَِنقالی کَِردیُن  mɛnqâli kɛrdyon    

یا: پَِنجولی کَِردیُن  pɛnjuli kɛrdyon   

گِله کردن از کسی، چغلی کردن: دَِرَِسباردیُن dɛrɛsbârdyon   

حلقه زدن به دور هم: جَرگَه بوکّوواتیُن  jarga bukkuwâtyon  

گشت کوتاهی زدن: چَغَِلَه بوکّوواتیُن  čaqɛla bukkuwâtyon    

آب زیرکاه: سَرتَیی واگیرییا: این اصطلاح کنایه از فردی است فضول، حیله گر و مکّار.   

آب بسیار شور: زالَِکُوْ

چشمه آب گرم معدنی: گَِرُوْ

آب نبات کشی: دَِندون ماسَه

آب و روغن: 1= غذای سردستی و فقیرانه چهل پنجاه سال پیش. روغن را داغ کرده و  با احتیاط آب داغ به آن می‌افزایند، سپس نان خانگی را در آن ترید کرده و می‌خورند: اُوْوَه روئون

مخلوط آب جوش و روغن داغ شده که به هنگام دم کردن برنج، روی آن می‌ریزند: اُو وُ روئون  

آبسه دندان: پیلییَه

لوزه: وِیمَِکَه

زبان کوچک در انتهای دهان: گوشَه کُلَه

غُدد: وَِدُتَه

زگیل: وارییَه

سُرخجه: سیرکی

آب انبار: مُزومبَِل

آب انبار خانگی: خوت

کُلّیه: گُردَه

شُش «ریه»: اَِسبییَه جَقَِربُندَه

کبد: سیاجَقَِربُندَه

جرقه آتش: آتَِشَه چَِسکا

ترشُح شدن آب: چَِسکی بَِبّییُن

خاک‌انداز: آتَِشگیر

انبر آتش: ماشَه

آرایش کردن: بَزَِک کَِردییُن

آرایشگر مردانه: سَلمُنی

آرایشگر زنانه: نادَِوَِندَه

آسیاب: ساختمانی که مجموعه آلات آرد کردن گندم یا جو یا غلات در آن قرار دارد و قدیم با آب کار می‌کرد: آرَه  

آسیابان: کسی که شغل او آسیاب کردن غلات است: آرَِوُن

آسیاب دستی: آسیاب کوچک قابل حمل که از دو سنگ مدّور با قطری حدود ده سانتیمتر که دارای سوراخی در مرکز هر یک از آنهاست و هر دو طرف سنگ‌ها آجدار است: آرَِکَه

آش کشک: کَشکینَه

آشپزخانه: مُطبَق

آشتی دادن: صُلَه بَِدّییُن 

آشغال سبزی: سُوزی پُخَه

آشغال چای: چایی پُخَه

کشک‌ساب: قَفت

آب کشک(دوغ کشک): کَشکُو

کرباس: وَِشینَه

متقال: مَِتخال

================================

تعدادی از واژه‌های ترکیبی سمنانی

آب اُفتادن: اُوْ­کَِتیُن owkεtyon  آبکی شدن : اُوْ دوکَِتّیُن ow dukεtyon

آب افتادن دهان: آلَه اُوْ­دَِکَِتّیُن âla owdεkεtyon یا: آلَه اُوْ­دَِریشکییُن âla owdεriškiyon

آب افتاده: اُوْ­کَِتَه owkεta.  اُوْ تَِلَه وَِندَه ow tεla vεnda آبکی شده

آب به آب انبار انداختن: اُوْ مُزُمبَِل­وَِندیُن ow mozombεlvεndyon

روایتی دیگر: اُوْ مُزُمبَِل دووَِندیُن ow mozombεl duvεndyon

آب به حوض انداختن: اُوْ حُوض­وَِندیُن ow hözvεndyon یا: اُوْ حُوْض دووَِندیُن ow howz duvεndyon

آب در آب انبار خانگی انداختن: اُوْ خوت دووَِندیُن ow xut duvεndyon

آب به خود گرفتن: اُوْ خشتُن­گیتّییُن ow xoštongityon یا: وَِرخُسّیُن vεrxosyon: نرم و یا متورّم شدن،

آب به صورت زدن: اُوْ دیم­کووْآتّیُن ow dimkuwâttyon شستن صورت.

آبِ خوردن: اُوْوی­واخوردی owvivâxordi آبِ خوراکی یا: اُوْوی­واخوردیُنی owvivâxordyoni

آب دادن: اُوْ هادّیُن ow hâdyon آب دادن به کسی، یا به بوته‌ای و یا به درختی.

(به آب دادن: اُوْ­بَِدّیُن owbεddyon:

1: هر چیز سبکی را در آب ریختن به قصد آن که آب آن را ببرد. 2: مجازاً، کنایه از رازی را فاش کردن، دسته گل به آب دادن است).

آب دهان: اُوْوی­آلین owviâlin یا: (owvi âlin)

آب راه افتادن: اُوْ رِی­کَِتّیُن ow reykεtyon:

1: آب جاری شدن 2: آب افتادن دهان در اثر شنیدن و یا دیدن ترشی و یا علل دیگر.

آب رفتن: اُوْشییُن owšiyon کوتاه، جمع یا تنگ شدن پارچه یا لباس در اثر شستن.

آب زدن «به آب زدن»: اُوْ کووْآتّیُن ow kuwâtyon) owkkuwâtyon) مانند: نان را در آب زدن و یا آب را به نان زدن به منظور نرم شدن آن. 2: تن را به آب زدن به منظور خنک شدن یا عبور از آن. .

آب به داخل کردن: اُو دَِلَهْ دوکووْآتّیُن ow dεla dukuwâtyon آب ریختن به داخل چیزیبه قصد رقیق کردن آن یا به قصد تقلب.

آب کشیدنِ زخم: اُوْ­واگیتّیُن owvâgityon یا: اُوْ­واگیریُن owvâgiryon یا: اُوْ­وادُزدیُن owvâdozdyon آب به خود گرفتن.

آب کشیده است: اُوْ واگیریِِچی owvâgiryeĉi یا: اُوْ وادُزدیِچی owvâdozdyeči زخمی که در اثر تماس با آب، چرکین شده باشد.

آب گرفتن: اُوْ بَِتّیُن ow bεttiyon این واژه سمنانی دارای چند معنی است.1: آب میوه را گرفتن 2: آبکشی کردن ظرف یا لباس پس از شستن.؛

از کسی آب گرفتن: اُوْ هاتّیُن ow hâtyon 

چلاندن: بَِچالَِندیُن bεčâlεndyon چلاندن میوه، یا لباس پس از شستن.

آب نبات کشی: آب­نبات­کَِشییَه âbnεbâtkεšiya یا: دَِندُن­ماسَه dεndonmâsa آب نباتی که هنگام خوردن و یا گاز زدن کش می‌آید و به دندان می‌چسبد. (ج: آب­نبات­کَِشی âbnεbâtkέši یا: دَِندُن­ماسی dεndonmάsi).

(در آب خیساندن: دَِلَه اُوْوین دَِخُسَِندیُن dεla owvin dεxosεndyon یا: اُوْ سَرکَِردیُن owsarkεrdyon مانند: آلو را در آب خیساندن و یا برنج را قبل از پختن در آب خیساندن. مترادف با: دَِحُسَِندیُن dεxosεndyon)

آبله مرغان: کَرگَه­اُوْوَِلَه kargaowvεla (ج: کَرگَه­اُوْوَِّلی ­kargaowvέli).

آت آشغال: پَکَه­پور pakapur گاهی هم: آتَه آشخال âta âšqâl یا: رَِتَه­رو rεtaru این واژه مربوط به آت و آشغالی است که دراثر رُفت و روب به دست می‌آید، خاک­روبه.

آدم به دور: آدَم نَمُند dam namondâ آن که به علت اجتناب از معاشرت یا آمیزش با دیگران فاقد خصوصیات یا رفتار اجتماعیِ مناسب با جامعه است، منزوی و مردم گریز.

آدمِ جلف: وَِشتَه­آدَم vεštaâdam اصطلاحاً به فردی جلف و سبک گفته می­‌شود.

آدمِ حسابی: آدَم­حَِسابی âdamhεsâbi فهمیده و قابل اعتماد.

آدم خوار: آدَم خور dam xorâ:

1: خورنده گوشت انسان، وحشی 2: مجازاً، به کسی که بسیار عصبانی، تند خو و پرخاشگر است گفته می‌شود. مانند: آدَم خورَه، مَِگیش مُ بَخورِه: آدم خوار است، می‌خواهد من را بخورد.

آرایش زیاد و متنوع: بَزَِک بوزَِک bazεk buzεk

آرایش شدن: بَزَِک بَِبُّن bazεk bεbyon یا: چاخ­بَِبّیُن čâxbεbyon

آرایش کردن: بَزَِک کَِردیُن bazεk kεrdyon یا: چاخ­کَِردیُن čâxkεrdyon

آستین بالا زدن: آستین ژُوْری کووْآتّیین âstin žöri kuwâttiyon

آستر و رویه: دیمَه آستَِر stεrâ dima (ج: دیمَه آستَِری dima âstέri).

آسمان: آسَِمُن âsεmon اصطلاحاً: کَئو­خِیمَه ka,uxeyma خیمه کبود.

آسمان جل: آسَِمُن جُل âsεmon jol

به مسیری که به آسیاب‌های آبی ختم می‌شد می‌گفتند: آرَه پِیâra pey  و به باغچه متصل به آسیاب می‌گفتند:           

: آرَه باخچَه âra bâxĉa

آسیاب کردن (با آسیاب دستی): آرَِکَه کَِردیُن ârεka kεrdyon

 (دندان کرسی: آرَِکین دَِندُن ârεkin dεndon درگویش سمنانی، به دندان کرسی یا دندان آسیاب که عمل خرد کردن مواد غذایی را انجام می­دهد «آرَِکین دَِندُن» گفته می­شود).

آشتی: صُلَه sola دوستی و پیوند دوباره بعد از رنجش و ازردگی و جدایی. آشتی دادن: صُلَه­بَِدیُن solabεdyon

آشتی کردن: صُلَه_­واکَِردیُن solavâkεrdyon

آشتی خواره: آشتی خورون âšti xoron غذایی که دو نفر پس از آشتی، دیگران را به خوردن آن دعوت می‌کنند.

آشتی دادن: صُلَه­بَِدّییُن solabεddiyon

آشتی کنان: آشتی­کُنُن âštikonon

آشغال دان: آشخال­دُنییَه âšxâldoniya (ج: آشخال دُنی âšxâldóni)

آشغال سبزی: سُوْزی­پُخَه sowzipoxa

آشغال­کلّه: آشخال­کَلَّه âšxâl kalla آدم بی شخصییت و فاقد ارزش اجتماعی.

(خواب آشفته و پریشان: پَکَه­پَریشُنَه خُنی pakaparišona xoni)

آشیانه بر هم زدن: آشییُنَه هُم­بوکّووْآتّیُن âšiyona hombukkuwâtyon

آشیانه کردن: آشییُنَه کَِردیُن âšiyona kεrdyon سکونت کردن؛: آشیُنَه هاکَِردیُن âšiyona hâkεrdyon باقی ماندن اثراتِ بیماری در بدن که باعث عود بیماری می­شود.

آغوش: بَغَِل یا: کَش  baqεl یا:kaš  فضای میان دو بازو و سینه.

(به آغوش کشیدن: بَغَِل کَِردیُن baqεl kεrdyon یا: بَغَِلَه کَِردیُن baqεla kεrdyon).

آغوش گرفتن: بَغَِل­گیتّیُنbaqεlgityon یا: کَش­گیتّیُن kašgityon

آفت افتادن: چی دوکَِتّیُن čidukεtyon یا: چی دَِکَِتّیُن ĉidεkεtyon این واژه بیشتر برای مواد خوراکی به ­کار می­رود.

آفت زده: چی­دَِکَِتَه idεkεtaĉ

آفت زده شده است: چی دَِکَِچی ĉi dεkεĉi

آفت گرفتن: آفَِت بَِگیتّیُن âfεt bεgityon یا: آفَِت بَِتّیُن âfεt bεtyon

آفتاب به دالان افتادن: اَفتُوْ بالَّه کَِتّیُن aftow bâlla kεtyon کنایه از دیر خبردار شدن از موضوعی یا مطلبی.

آفتاب پهن شدن: اَفتُوْ پَم وابّیُنaftow pam vâbbyon .؛: اَفتُوْ وَِلُوْ وابّیُن aftow vεlow vâbyon .؛

: اَفتوْ دَستَِه پِی کَِتّیُن aftow dasta pey kεtyon

آفتاب دادن: اَفتُوْ­بَِدّیُن aftowbέddyon در معرض نور خورشید قرار دادن.

آفتاب رو: اَفتُوْ­کَِشَه aftowkεša مکانی که روبروی آفتاب باشد و یا آفتاب به آن جا بتابد. ساختمان و هر چیز روی به آفتاب را، اَفتُوْ دیمَه aftowdima می‌گویند.

آفتاب سوخته: اَفتُوْ­سوختَه aftowsuxta تیره شده، تغییر رنگ داده به وسیله تابش نور خورشید.

آفتاب شدن: اَفتُوْ دَِکَِتّیُن aftow dεkεtyon طلوع کردن آفتاب.

(تیغ آفتاب: تیغی اَفتُوْوین tiqi aftowvin کنایه از تابش مستقیمِ آفتاب).

آفتابه لگن: آفتابَه لَگَن âftâba lagan نوعی آفتابه با لگن فلزی که سرِ سفره ی اعیان و اشراف برای شستن دست و دهان به کار می‌رفت. و در خانه افراد متوسط برای شستن دست و دهان مهمانانی که با آنان رودروایستی داشتند استفاده می‌شد.

آماس کردن: وَرَم هاکَِردیُن  varam hâkεrdyon یا: وا دَِکَِتیُن vâ dεkεtyon .؛یا: وَِرتَِماسّیُن vεrtεmâsyon

آمد و رفت کردن: آمَِدَه­رَِفت هاکَِردیُن âmεdarεft hâkεrdyon

آمد و شد: آمَِدُ شُد âmεd-o šod آمدن و رفتن، رفت و آمد. همچنین: آمَِدَه شُد âmεda šod هم مصطلح است.

آمد و شد داشتن: آمَِدُ شُد دَِردیُن âmεd-o šod dεrdyon یا: آمَِدَه شُد دَِردیُن âmεda šod dεrdyon

آمد و شد کردن: آمَِدُ شُد هاکَِردیُن âmεd-o šod hâkεrdyon یا: آمَِدَه شُد هاکَِردیُن âmεda šod hâkεrdyon

آموختن: یِی بَِدّیُن yey bεddyon یاد دادن آگاهی‌هایی در رشته‌های علمی، فنی، هنری به کسی.؛: یِه گیتّییُن yey gittyon یاد گرفتن از کسی.

آواز خوان (مذکر): آوازَه­خُن âvâzaxon آوازه خوان مونث: آوازَه­خُنَه âvâzaxona

آهو بره (بچّه آهو ماده): آهو وَرا âhu varâ  امّا، آهو برة نر: آهو وَرَه âhu vará

آهو بره کوچک: آهو وَرِکَه âhu vareka

آهو گرفتن: آهو بَِتّیُن âhu bεttyon

آهو وار: به مانند آهو، اگر جنس تشبیه مذکر باشد: آهوئی واری âhui vâri

ولی اگر جنس تشبیه مؤنث باشد: آهوئین واری âhuin vâri

ابریشم کار: اُوْریشُم­کار owrišomkâr

ابریشم کاری: اُوْریشُم­کاری owriŝomkârí

اراذل و اوباش: اَِراذَِلَه اُوباشی εrâzεla owbâŝi افراد بی بند و بار که معمولاً ایجاد مزاحمت و بی نظمی می‌کنند

امرود: اَِمرووَه εmruwa گلابی جنگلی (ج: اَِمروئی εmrúi).

{نهال امرود: اَِمرووَه­ بُونَه (اَِمرووَه دارَه)εmruwa böna (εmruwa dâra)}

(چوب درخت امرود: اَِمرووَه چو  εmruwa ĉu که بیشتر برای سوخت مصرف می‌شد).

واژه‌های سمنانی

واژه‌های سمنانی و فارسی