باورتان بشود یا نه صورتهای کشف شده در هفتتپه خوزستان نشان داده است که زنان در ۲۰۰۰ سال قبل از میلاد، لب و گونهشان را قرمز میکردهاند. آنها چشمانشان را هم با آرایش زیباتر میکردند. در بسیاری از مکتوبات یونانیان هم از آرایش ایرانیان باستان صحبت شده است. به هر حال با گذشت سال ها این آرایش خودش را به صورتی حرفهایتر میان زنان قدیم ایران جاگیر کرده بود. زنان ایرانی (پس از ازدواج) اجازه هفت قلم ارایش کردن را پیدا میکردند.
بعضی از اصطلاحهای زبانی را آن قدر شنیدهایم که برایمان عادی شده است؛ انگار دیگر به معنی واقعی آنها فکر هم نمی کنیم. «هفت قلم آرایش» یکی از همین اصطلاحات است. هیچ می دانید از کجا وارد زبان ما شده است؟! آرایش در زمان قدیم ایران منحصر به هفت ماده آرایشی بوده است: سفیدآب، سرخاب، سرمه، حنا، وَسمه، زَرَک و خال؛ در واقع اینها ارکان هفت گانه بَزَک بودهاند.
۱. سفیدآب چیست؟! اولین مورد از هفت قلم آرایش
سفیدآب یا روشور پودر یا توپی سفید بوده است که آن را به صورت خود میمالیدند. سفید آب در واقع یک لایهبردار لطیف است که می تواند پوست را روشن و سفید کند. همین حالا هم شما می توانید از اولین عطاری اطراف منزلتان یک بسته سفید آب سنتی تهیه کنید و از آن برای لایهبرداری استفاده کنید. با استفاده از سفیدآب سلولهای مرده از روی سطح صورت پاک شده و پوست شما بسیار عمقی تمییز می شود. سفیدآبهای قدیمی را از ترکیب گل سفید و نخاع گوسفند تهیه می کردند. کاربرد سفیدآب در واقع برای زمان قبل از آرایش است. یعنی زنان با سفیدآب صورتشان را برای آرایش آماده می کرده اند.
۲. سرخاب چیست؟!
سرخاب، غازه یا گلگونه که در ادبیات کلاسیک فارسی از آن زیاد یاد می شود، گردی سرخ رنگ بوده است که برای زنده نگه داشتن رنگ و رو آن را به گونهها می مالیدند. درست همان چیزی که ما امروز به عنوان رژگونه از آن استفاده می کنیم. سرخاب یکی از گیاهان دارویی است که امروز هم در طب سنتی کاربردهای خودش را دارد. گل این گیاه که شبیه خوشه انگور سیاه است، رنگی قرمز و شاد دارد. هنوز هم در استان گیلان می توانید در فصل بهار و تابستان خوشههای انگوری سرخاب را در گوشه و کنار جادهها و مزرعهها به راحتی پیدا کنید. فقط این را بدانید که سرخاب خوردنی نیست و دانههای سمی دارد. زنان قدیم میوه سرخ رنگ این گیاه را با آفتاب خشک کرده و پودر می کردند. امروز ما می دانیم که این پودر برای از بین بردن التهابهای پوست و جوش ها بسیار مفید است. از سرخاب برای خوش رنگ شدن لب هم استفاده میشده است.
۳. سرمه چیست؟!
سرمه یا کُحْل یک ماده آرایشی است که در زمان قدیم از ترکیب دوده و سوختۀ دانههای روغنی مثل بادام درختی و فندق به دست می آمده است. سرمه را مانند خط چشم به پشت پلک می کشیدهاند. سرمه همان چیزی است که بعدها اسمش را روی یکی از رنگها گذاشتیم: سرمه ای؛ یعنی رنگی مشکی که برق آبی دارد. قبل از ایرانیان یعنی حدود ۳۵۰۰ قبل از میلاد، ملکهها در مصر از سرمه برای زیبایی چشمشان استفاده می کردند. البته آنها سرمه را نگهبان چشم در برابر بیماریها میدانستند. استفاده از سرمه هنوز هم در میان بسیاری از ایرانیان رواج دارد.
۴. حنا چیست؟! یکی از مهمترین اقلام در هفت قلم آرایش قدیم
حنا برای رنگ کردن مو و ناخن ها در میان ایرانیان رواج داشته است. این گیاه در واقع به جای لاک ناخن و رنگ موی امروزی استفاده شده است. حنا گیاهی بسار مفید است که علاوه بر رنگ دهی به مو، ناخن و پوست خواص ضد قارچ، ضد ویروس، ضد آفتاب و مسکن دارد. هنوز هم بسیاری از مادربزرگ ها از حنا برای رنگ دادن به موهایشان استفاده می کنند. حتی دختران جوان برای برنزه شدن پوست از مخلوط آب و حنا (به مدت کوتاه) روی بدنشان استفاده می کنند.
۵. وسمه چیست؟!
وسمه که برای پرپشتتر نشان دادن و گاهی قرینه سازی ابروها استفاده می شده است، از گیاهی به همین نام گرفته می شده است. گیاه وسمه (از خانواده شب بو) بسیار زیبا و خوش عطر است. در واقع کاربرد وسمه درست مانند ریمل ابرو برای پر کردن ابروهاست. هنوز هم این گیاه در طب سنتی کاربردهای خاص خودش را دارد و به خاطر داشتن رنگدانه های قوی آبی و بنفش تیره، در صنعت رنگرزی استفاده می شود.
۶. زرک چیست؟!
زرک ، زرورق یا گردی طلایی رنگ بوده است که آن را با دستهای مو (درست مانند قلمو) به صورت میمالیدند. زرک درست مانند پنکیک یا پودر شاین در میان لوازم آرایش جدید است. زرک برای زیبایی مو هم کاربرد داشته است.
۷. خال چیست؟! آخرین قلم از هفت قلم آرایشی قدیم
خال نقطهای پر رنگ کنار لب بالا (سمت چپ) و لب پایین (سمت راست) بوده است که برای زیبایی صورت از آن استفاده می شده است. خال را با سرمه، وسمه یا حنا روی صورت ناشی می کردهاند.
(برگرفته از سایت کُلون koloun)