” این بخش از واژههای ساده و ترکیبی فارسی به سمنانی در سال 1393 در کلاس (گفتگو به زبان سمنانی) مطرح شدند.”
برای آوانگاری واژهها از حروف مخصوص آوانگاری لاتین استفاده میشود، از آنجائی که برای بعضی از حروف فارسی در لاتین حرفی وجود ندارد، و در آوانگاری لاتین هم مرسوم نیست که از دو حرف لاتین برای یک حرف فارسی استفاده شود، لذا با تغییر کوچکی در بعضی از حروف، آنها را برای حروف فارسی و واژههای سمنانی یا زبانها و گویشهای محلی در نظر گرفتهاند. حروف لاتین علامتدار مخصوص زبان فارسی و زبانهای محلی که برای خود الفبای اختصاصی ندارند و برای نوشتار خود از حروف الفبای فارسی استفاده میکنند، عبارتند از:
آ = â / چ = č / خ = x / ژ = ž / ش = š / ع = , / غ و ق = q / واو مجهول = w
از حروفی که در زبان سمنانی یا فارسی دارای یک صدا هستند، از یک حرف لاتین استفاده می شود که عبارتند از: ت ، ط = t / ث ، س ، ص = s / ح ، ه = h / ذ ، ز ، ض ، ظ =z
برای بقیه حروف فارسی، از بقیه حروف لاتین استفاده می شود.
ضمناً لازم به توضیح است که برای حروفی که در واژههای سمنانی دارای تکیه هستند، از حروف لاتینی که بر بالای آنها یک علامت مورّب دارد استفاده می شود. مانند:
برف: وَرَه vára در این واژه سمنانی، تکیه بر(وَ vá) هست.
برّه: وَرَه vará در این وازه سمنانی، تکیه بر(رَ rá) هست.
برای نشان دادن هردو واژه تکیه دارِ فوق، از حرف لاتین á استفاده شده است.
واژهها و جملات فارسی به سمنانی که در تاریخهای مختلف در کلاس تمرین زبان سمنانی مطرح شدهاند:
خانه: کییَه kiya
باغ: رَز raz
باغ کوچک: رَزکَه razka
کرت: باخچَه bâxča
کرت کوچک: باخچِِکَه bâxčeka
تخم سبزیجات: تُحمَه تال toxma tâl
کشاورز: وَزییَِر vazziyεr معمولاً به کسی کشاورز گفته میشود که مالک باغ یا باغچهای باشد.
زراعتکار: زَِراتکارzεrâtkâr معمولاً به کسی زراعتکار گفته میشود که روی زمین دیگران کشت و زرع میکند.
کدبانو: کَوَِنییَه kavεniya (مجازاً به فردی گفته میشود که درامور دیگران دخالت بیجا میکند).
بچّه لوس و نُنُر: کَوَِنین پیر kavεnin pir یا: نَنِین پیر nanen pir
بچه ای که فقط با یک نفر آشناست: یَکَّه شَِناس yakka šεnâs
بچهای که در اثر شیطنت همیشه لباسش کثیف و پاره است: کَِلَه وَرَه خُس kɛlɛvara xos
بچههائی که در اثر بازی خیلی شلوغ میکنند: گا چَرخ بَِسچیشُن arx bɛsčeš č gâ
تاتی تاتی: اَِستَه جاجا ɛstajâjâ
تاتی تاتی کردن یادم نده: اَِستَه جاجا کَِردیُن مو یِی نَدا ɛstajâjâ mo yey nadâ
دالّی دالّی کردن: دَکّی دَکّی کَِردیُن dakki dakki kɛrdyon
بازی جفتک چارکُش: خُس خُس xos xos
بازی الک دولک: هَِلاکوتَه وازی hɛlâkuta vâzi
تابِ بازی: سَِنجالو sɛnjâlu
تاب دادنِ تابِ بازی: سنجالو تُو بَِدّیُن sɛnjâlu tow bɛdyon
گهواره: گُورَه gowra
تاب دادن گهواره: گُورَه تکُن بدیُن gowra tɛkon bɛdyon
نَنو: ننی nɛni
تاب دادن ننو: ننی هاویژٍندیُن nɛno hâvižɛndyon
درگاهی داخل اتاق (جای رختخواب یا آویزان کردن لباس): تابَِرَه tâbɛra
درگاهی داخل آشپزخانه (جای هیزم و ذغال که جلوی آن دیوار کوتاهی کشیده شده باشد): پالُووَه pâlowva
تاقچه: تا tâ
تاقچه کوچک کنده شده در دیوار : تاکُنا tâkonâ
تاقچه بلند نزدیک سقف: رَف raf
دوشاخه درخت: دوخالا doxâlâ
تیرکمان: تیرکَمُنَه tirkamona
استخوان جمجمه سر: تُوویلَه towvila
مرغ: کَرگَه karga
مرغ کُرچ: کُکَه گَرگَه koka karga
جوجه مرغ: چوتا čutâ
تخم مرغ نارس: بُوویلَه bowvila
نق نق کردن: وات وات کَِردیُن vât vât kɛrdyon
نان: نون nun
نان خانگی: کییِئین نون kiyein nun
نان جو: جِئین نون jein nun
نان را خُرد کردن و در غذای آبکی (آبگوشت، آب کشک و …) ریختن به قصد خوردن آن: نون دوچیندیُن nun dučindyon
مواد خوراکی را داخل لقمه نان گذاشتن و خوردن: نون دوگیتیُن nun dugityon
کشک ساب: قفت qaft
آب: اُوٌ ow
آبِ کشک: کَشکُو kaškow
ابِ شور: شورُو šurow
آبِ بسیار شور: ذالکُو zâlɛkow
سبزی خوردن: نونی سُوزی nuni sowzi
باد: وا vâ
بادی که ناگهانی میوزد و همه چیز را به هم میریزد: دیوَِنَه وا divɛna vâ
گردباد: وانگولَه vângula
بادِ شمالی: تُوٌرونَه towrona
باد کویری: کَویری وا kaviri vâ
طوفان: طیفُن tifon
باران: وارَِش vârɛš
برف: وَرَه vara
برف و باران: وَرَه وارَِش vara vârɛš
تگرگ: تییَِرگَه tiyɛrga
رعد: قارقارا qârqârâ
رعد و برق: دَرقَه بَرقَه darqa barqa
قوس و قزح: رُستَِمی کَمُنَه rostɛmi kamona
هاون فلزی: هُووَِنگ howvɛng یا: خُووین xowvin
دسته هاون: هُووَِنگَه دَستَه howvɛnga dasta
هاوَن بزرگ سنگی: هَِرَِنَه hɛrɛna
دسته هاون سنگی: هَِرَِنَه دَستَه hɛrɛna dasta
آسیاب: آرَه âra
مسیر رفت و آمد به آسیاب: اَرَه پِی âra pey
آسیاب دستی: آرَِکَه ârɛka
اُردنگ (ضربهای با زانو): سَِتَِل sɛtɛl
نوکِ پا: تیکی پایی pâyi tiki
شکمبه گاو یا گوسفند: سُغدییَه soqdiya
جگر سیاه: جَقَِربُندَه jaqɛr bonda
ریه (شُش): اَِسبییَه جَقربُندَه ɛsbiya jaqɛrbonda
طحال: اَِسپَِزَه ɛspɛza
کیسه صفرای گاو: گازالَه gâzâla
قُلوه: گُردَه gorda
قلب: دَِل dɛl
تاپاله گاو: gâpâsɛka
پشکل: پَِشکولَه pɛškula
پشمهای آغشته به فضولات حیوانات: سَِنگَِلَِکَه sɛngɛlɛka
آدم سمج: سَِنگَِلَِکَه مَِمُنِه sɛngɛlɛka mɛmone (به سِنگلک می ماند).
آدم سمج: دَغَِسَه مَِمُنِه daqɛsa mɛmone (به تیغِ خوشه گندم می ماند).
پاچنار: پِیچَِناری peyčɛnâri (پای چنار) یکی از محلات جنوبی شهر سمنان.
پِهنه: پِینَه peyna
تکیه پِهنه: پِینِه تَکیَه peyne takiya
تکیه ناسار: ناساری تکیه nâsâri takiya
تکیه کربلائیها: کَبلُن تَکیَه kablon takya
کهنه دژ: کُندَِزَه kondɛza
استخر لتیبار: لَتیباری اَِستالی latibâri ɛstâli
استحر شاهجوی: شاجین اَِستالی šâjin ɛstâli
استخر ناسار: ناساری اَِستالی nâsâri ɛstâli
استخر کودیور: کویَِرین اَِستالی kuyɛrin ɛstâli
استخر کوشمغان: کیشمَِنین اَِستالی kišmɛnin ɛstâli
استخر زاوغان: زُووَِنین اَِستالی zowvɛnin ɛstâli
محلات ثلاث: مَلَه mala
ارزن (گاوَرس): گُووَِرسی gowvɛrsi
تاج ریزی: کَِلا اَِنگیرَه kɛlâ ɛngira
سرکه: تُرش torš
سرکه خیلی ترش: زیپّین zippin
تلخ: تَل tal
خیلی تلخ: زَهری هَِلاهَِلی zahri hɛlâhɛli
شیرین: شَِرین šɛrin
خیلی شیرین: عَسَِلی واری asɛli vâri
شور: شور šur
نمک: نَِمَِکَه nɛmɛka
آب نمک: نَِمَِکُو nɛmɛkow
آب نمک خیلی شور: زالَِکُو zâlɛkow
تیز: تیژ tiž
خیلی تیز: اَلپَِر alpɛr
چاقو: چَقّووَه čâquwa
چاقوی یک تیکه فلزی: گَزلیکَه gazlika
کارد: کاردی kârdi
گارد و چنگال: کاردَه چَِنگالی kârda čɛngâli
قاشق: چُمچا čomčâ
بشقاب غذا خوری: بُخشاب boxšâb
بشقاب میوه خوری: پیشدَستییَه pišdastiya
آفتابه مسی: بَِرَِقَه bɛrɛqa
آفتابه سفالین: لولِئینَه luleina
سوزن: دَرزونَه darzona
سوزن لحاف دوزی: لادوژی دَرزونَه lâduži darzona
درفش: دَِرَِتَه dɛrɛta
آدم خسیس: سَِنَِسک sɛnɛsk
آدم زبان باز: گُوواز gowvâz
آدم زورگو: زورَه واژ zoravâž
آدم بی دست و پا که نتواند منظورش را بیان نماید: لالَه خورَه میرزا lâlaxoramirzâ
آدم بی دست و پا و بی عرضه: ماچَه خَرین پَِسَِنَه mâčɛxarin pɛsɛna
آدمی که خیلی شق ورَق راه میرود: لَِلَه هیوازَِنِچِش lɛla hivâzɛnečeš
برّه: وَرَه vara
برّه کوچک: وَرِکَه váreka
میشِ نزائیده: کُووییَه kowviya
کاچی: لیکُّتَه likkota (آرد گندم را در ماهیتابه بو داده، بعد روغن مرغوب به آن اضافه کرده با آرد به هم زده، بعد آب و گلاب و زعفران و شکر یا نمک به آن افزوده میشود).
کاچی شور: شورَه لیکُّتَه šora likkota
کاچی شیرین: شَِرینَه لیکُّتَه šɛrina likkota
رختکوب: هَِلا شورَه hɛlâšura
خیساندن لباس در آب: دَِخُسَِندیُن dɛxosɛndyon
فروکش کردن عصبانیّت: هیژَِمیُن hižɛmyon
روده رفتن گلوله نخ: واژَِمیُن vâžɛmyon
سبزه قبا: سُوزَه جُمجُمَه sowza jomjoma
دارکوب: دارَه توک توکَه dâra tuktuka
پرستو: سیا چَِلچَِلا siyâ čɛlčɛlâ
دم جنبانک: چَِلچَِلا čɛlčɛlâ
گنجشک: مَرگوژا margužâ
لانه گنجشک: مَرگوژَه لُنَه marguža lona
حلزون: گاکَه gâka
خرخاکی: آخُرِکَه âxoreka
زنبور: دَِندونَه dɛndona
لانه زنبور: دَِندونَه پورییَه dɛndona puriya
زنبور عسل: عَسَِلَه مَقَِسَه asɛla maqɛsa
کاه: واش vâš
نخود: نَخووا naxuwa
برنج: وَِرَِنجی vɛrɛnji
لوبیا چشم بلبلی: سیاچَشکی siyâ čaški
عدس: مَرجی marji
خاکشیرک داخل حوض یا آب انبارهای قدیمی: سُرخَه جینجینکَه sorxa jinjinka
حنا گذاشتن: حَِنی وَِرَِندیُن hɛni vɛrɛndyon
رنگ گذاشتن بر ابرو: وَِزمَه وَِرَِندیُن vɛzma vɛrɛndyon
سُرمه به مژه کشیدن: سُرمَه بَِتّیُن sorma bɛtyon
سُرمه به داخل چشم کشیدن: سُرمَه دووَِتیُن sorma duvɛtyon
چشم ها را پی در پی باز و بسته کردن برای پراندن خواب از چشم: چَشی وَِرشُندیُن čaši vɛršondyon
چشم ها را به هم فشردن و اشک آلود کردن: چَشی دوکُشتیُن čaši dukoštyon
چشم دوختن به جائی به منظور مراقب بودن: چَشی دووازَِندیُن čaši duvâzɛndyon
یا: چَشی دووَِجَِندیُن aši duvɛjɛndyon یا: چَشی دودوتیُن čaši dudutyon
با چشم و ابرو از راه دور تهدید کردن: چَشمَه غولی بَِدیُن čašma quli bɛdyon
لب ورچیدن: لُوشِه وَِرچیندیُن lowše vɛrčindyon
حمله کردن حشرات، مانند مورچه، زنبور، پَشه … : دووَِرَِوینیُن duvɛrɛvinyon
لباس جنگی پر از پشم یا پنبه که جلوی ضربات شمشیر دشمن را بگیرد: خَِفتینَه xɛftina
صندوق چوبی جای لباس: یَخدونَه yaxdona
جعبه چوبی کوچک جای لوازم آرایش یا جواهرات: مَبَِرا mabɛrâ
خراش دادن لباس: اَِسکَِل بَِدیُن ɛskɛl bɛdyon
خراش دادن دست یا صورت: مَِنقالی کَِردیُن mɛnqâli kɛrdyon
یا: پَِنجولی کَِردیُن pɛnjuli kɛrdyon
گِله کردن از کسی، چغلی کردن: دَِرَِسباردیُن dɛrɛsbârdyon
حلقه زدن به دور هم: جَرگَه بوکّوواتیُن jarga bukkuwâtyon
گشت کوتاهی زدن: چَغَِلَه بوکّوواتیُن čaqɛla bukkuwâtyon
آب زیرکاه: سَرتَیی واگیرییا: این اصطلاح کنایه از فردی است فضول، حیله گر و مکّار.
آب بسیار شور: زالَِکُوْ
چشمه آب گرم معدنی: گَِرُوْ
آب نبات کشی: دَِندون ماسَه
آب و روغن: 1= غذای سردستی و فقیرانه چهل پنجاه سال پیش. روغن را داغ کرده و با احتیاط آب داغ به آن میافزایند، سپس نان خانگی را در آن ترید کرده و میخورند: اُوْوَه روئون
مخلوط آب جوش و روغن داغ شده که به هنگام دم کردن برنج، روی آن میریزند: اُو وُ روئون
آبسه دندان: پیلییَه
لوزه: وِیمَِکَه
زبان کوچک در انتهای دهان: گوشَه کُلَه
غُدد: وَِدُتَه
زگیل: وارییَه
سُرخجه: سیرکی
آب انبار: مُزومبَِل
آب انبار خانگی: خوت
کُلّیه: گُردَه
شُش «ریه»: اَِسبییَه جَقَِربُندَه
کبد: سیاجَقَِربُندَه
جرقه آتش: آتَِشَه چَِسکا
ترشُح شدن آب: چَِسکی بَِبّییُن
خاکانداز: آتَِشگیر
انبر آتش: ماشَه
آرایش کردن: بَزَِک کَِردییُن
آرایشگر مردانه: سَلمُنی
آرایشگر زنانه: نادَِوَِندَه
آسیاب: ساختمانی که مجموعه آلات آرد کردن گندم یا جو یا غلات در آن قرار دارد و قدیم با آب کار میکرد: آرَه
آسیابان: کسی که شغل او آسیاب کردن غلات است: آرَِوُن
آسیاب دستی: آسیاب کوچک قابل حمل که از دو سنگ مدّور با قطری حدود ده سانتیمتر که دارای سوراخی در مرکز هر یک از آنهاست و هر دو طرف سنگها آجدار است: آرَِکَه
آش کشک: کَشکینَه
آشپزخانه: مُطبَق
آشتی دادن: صُلَه بَِدّییُن
آشغال سبزی: سُوزی پُخَه
آشغال چای: چایی پُخَه
کشکساب: قَفت
آب کشک(دوغ کشک): کَشکُو
کرباس: وَِشینَه
متقال: مَِتخال
================================
تعدادی از واژههای ترکیبی سمنانی
آب اُفتادن: اُوْکَِتیُن owkεtyon آبکی شدن : اُوْ دوکَِتّیُن ow dukεtyon
آب افتادن دهان: آلَه اُوْدَِکَِتّیُن âla owdεkεtyon یا: آلَه اُوْدَِریشکییُن âla owdεriškiyon
آب افتاده: اُوْکَِتَه owkεta. اُوْ تَِلَه وَِندَه ow tεla vεnda آبکی شده
آب به آب انبار انداختن: اُوْ مُزُمبَِلوَِندیُن ow mozombεlvεndyon
روایتی دیگر: اُوْ مُزُمبَِل دووَِندیُن ow mozombεl duvεndyon
آب به حوض انداختن: اُوْ حُوضوَِندیُن ow hözvεndyon یا: اُوْ حُوْض دووَِندیُن ow howz duvεndyon
آب در آب انبار خانگی انداختن: اُوْ خوت دووَِندیُن ow xut duvεndyon
آب به خود گرفتن: اُوْ خشتُنگیتّییُن ow xoštongityon یا: وَِرخُسّیُن vεrxosyon: نرم و یا متورّم شدن،
آب به صورت زدن: اُوْ دیمکووْآتّیُن ow dimkuwâttyon شستن صورت.
آبِ خوردن: اُوْویواخوردی owvivâxordi آبِ خوراکی یا: اُوْویواخوردیُنی owvivâxordyoni
آب دادن: اُوْ هادّیُن ow hâdyon آب دادن به کسی، یا به بوتهای و یا به درختی.
(به آب دادن: اُوْبَِدّیُن owbεddyon:
1: هر چیز سبکی را در آب ریختن به قصد آن که آب آن را ببرد. 2: مجازاً، کنایه از رازی را فاش کردن، دسته گل به آب دادن است).
آب دهان: اُوْویآلین owviâlin یا: (owvi âlin)
آب راه افتادن: اُوْ رِیکَِتّیُن ow reykεtyon:
1: آب جاری شدن 2: آب افتادن دهان در اثر شنیدن و یا دیدن ترشی و یا علل دیگر.
آب رفتن: اُوْشییُن owšiyon کوتاه، جمع یا تنگ شدن پارچه یا لباس در اثر شستن.
آب زدن «به آب زدن»: اُوْ کووْآتّیُن ow kuwâtyon) owkkuwâtyon) مانند: نان را در آب زدن و یا آب را به نان زدن به منظور نرم شدن آن. 2: تن را به آب زدن به منظور خنک شدن یا عبور از آن. .
آب به داخل کردن: اُو دَِلَهْ دوکووْآتّیُن ow dεla dukuwâtyon آب ریختن به داخل چیزیبه قصد رقیق کردن آن یا به قصد تقلب.
آب کشیدنِ زخم: اُوْواگیتّیُن owvâgityon یا: اُوْواگیریُن owvâgiryon یا: اُوْوادُزدیُن owvâdozdyon آب به خود گرفتن.
آب کشیده است: اُوْ واگیریِِچی owvâgiryeĉi یا: اُوْ وادُزدیِچی owvâdozdyeči زخمی که در اثر تماس با آب، چرکین شده باشد.
آب گرفتن: اُوْ بَِتّیُن ow bεttiyon این واژه سمنانی دارای چند معنی است.1: آب میوه را گرفتن 2: آبکشی کردن ظرف یا لباس پس از شستن.؛
از کسی آب گرفتن: اُوْ هاتّیُن ow hâtyon
چلاندن: بَِچالَِندیُن bεčâlεndyon چلاندن میوه، یا لباس پس از شستن.
آب نبات کشی: آبنباتکَِشییَه âbnεbâtkεšiya یا: دَِندُنماسَه dεndonmâsa آب نباتی که هنگام خوردن و یا گاز زدن کش میآید و به دندان میچسبد. (ج: آبنباتکَِشی âbnεbâtkέši یا: دَِندُنماسی dεndonmάsi).
(در آب خیساندن: دَِلَه اُوْوین دَِخُسَِندیُن dεla owvin dεxosεndyon یا: اُوْ سَرکَِردیُن owsarkεrdyon مانند: آلو را در آب خیساندن و یا برنج را قبل از پختن در آب خیساندن. مترادف با: دَِحُسَِندیُن dεxosεndyon)
آبله مرغان: کَرگَهاُوْوَِلَه kargaowvεla (ج: کَرگَهاُوْوَِّلی kargaowvέli).
آت آشغال: پَکَهپور pakapur گاهی هم: آتَه آشخال âta âšqâl یا: رَِتَهرو rεtaru این واژه مربوط به آت و آشغالی است که دراثر رُفت و روب به دست میآید، خاکروبه.
آدم به دور: آدَم نَمُند dam namondâ آن که به علت اجتناب از معاشرت یا آمیزش با دیگران فاقد خصوصیات یا رفتار اجتماعیِ مناسب با جامعه است، منزوی و مردم گریز.
آدمِ جلف: وَِشتَهآدَم vεštaâdam اصطلاحاً به فردی جلف و سبک گفته میشود.
آدمِ حسابی: آدَمحَِسابی âdamhεsâbi فهمیده و قابل اعتماد.
آدم خوار: آدَم خور dam xorâ:
1: خورنده گوشت انسان، وحشی 2: مجازاً، به کسی که بسیار عصبانی، تند خو و پرخاشگر است گفته میشود. مانند: آدَم خورَه، مَِگیش مُ بَخورِه: آدم خوار است، میخواهد من را بخورد.
آرایش زیاد و متنوع: بَزَِک بوزَِک bazεk buzεk
آرایش شدن: بَزَِک بَِبُّن bazεk bεbyon یا: چاخبَِبّیُن čâxbεbyon
آرایش کردن: بَزَِک کَِردیُن bazεk kεrdyon یا: چاخکَِردیُن čâxkεrdyon
آستین بالا زدن: آستین ژُوْری کووْآتّیین âstin žöri kuwâttiyon
آستر و رویه: دیمَه آستَِر stεrâ dima (ج: دیمَه آستَِری dima âstέri).
آسمان: آسَِمُن âsεmon اصطلاحاً: کَئوخِیمَه ka,uxeyma خیمه کبود.
آسمان جل: آسَِمُن جُل âsεmon jol
به مسیری که به آسیابهای آبی ختم میشد میگفتند: آرَه پِیâra pey و به باغچه متصل به آسیاب میگفتند:
: آرَه باخچَه âra bâxĉa
آسیاب کردن (با آسیاب دستی): آرَِکَه کَِردیُن ârεka kεrdyon
(دندان کرسی: آرَِکین دَِندُن ârεkin dεndon درگویش سمنانی، به دندان کرسی یا دندان آسیاب که عمل خرد کردن مواد غذایی را انجام میدهد «آرَِکین دَِندُن» گفته میشود).
آشتی: صُلَه sola دوستی و پیوند دوباره بعد از رنجش و ازردگی و جدایی. آشتی دادن: صُلَهبَِدیُن solabεdyon
آشتی کردن: صُلَهواکَِردیُن solavâkεrdyon
آشتی خواره: آشتی خورون âšti xoron غذایی که دو نفر پس از آشتی، دیگران را به خوردن آن دعوت میکنند.
آشتی دادن: صُلَهبَِدّییُن solabεddiyon
آشتی کنان: آشتیکُنُن âštikonon
آشغال دان: آشخالدُنییَه âšxâldoniya (ج: آشخال دُنی âšxâldóni)
آشغال سبزی: سُوْزیپُخَه sowzipoxa
آشغالکلّه: آشخالکَلَّه âšxâl kalla آدم بی شخصییت و فاقد ارزش اجتماعی.
(خواب آشفته و پریشان: پَکَهپَریشُنَه خُنی pakaparišona xoni)
آشیانه بر هم زدن: آشییُنَه هُمبوکّووْآتّیُن âšiyona hombukkuwâtyon
آشیانه کردن: آشییُنَه کَِردیُن âšiyona kεrdyon سکونت کردن؛: آشیُنَه هاکَِردیُن âšiyona hâkεrdyon باقی ماندن اثراتِ بیماری در بدن که باعث عود بیماری میشود.
آغوش: بَغَِل یا: کَش baqεl یا:kaš فضای میان دو بازو و سینه.
(به آغوش کشیدن: بَغَِل کَِردیُن baqεl kεrdyon یا: بَغَِلَه کَِردیُن baqεla kεrdyon).
آغوش گرفتن: بَغَِلگیتّیُنbaqεlgityon یا: کَشگیتّیُن kašgityon
آفت افتادن: چی دوکَِتّیُن čidukεtyon یا: چی دَِکَِتّیُن ĉidεkεtyon این واژه بیشتر برای مواد خوراکی به کار میرود.
آفت زده: چیدَِکَِتَه idεkεtaĉ
آفت زده شده است: چی دَِکَِچی ĉi dεkεĉi
آفت گرفتن: آفَِت بَِگیتّیُن âfεt bεgityon یا: آفَِت بَِتّیُن âfεt bεtyon
آفتاب به دالان افتادن: اَفتُوْ بالَّه کَِتّیُن aftow bâlla kεtyon کنایه از دیر خبردار شدن از موضوعی یا مطلبی.
آفتاب پهن شدن: اَفتُوْ پَم وابّیُنaftow pam vâbbyon .؛: اَفتُوْ وَِلُوْ وابّیُن aftow vεlow vâbyon .؛
: اَفتوْ دَستَِه پِی کَِتّیُن aftow dasta pey kεtyon
آفتاب دادن: اَفتُوْبَِدّیُن aftowbέddyon در معرض نور خورشید قرار دادن.
آفتاب رو: اَفتُوْکَِشَه aftowkεša مکانی که روبروی آفتاب باشد و یا آفتاب به آن جا بتابد. ساختمان و هر چیز روی به آفتاب را، اَفتُوْ دیمَه aftowdima میگویند.
آفتاب سوخته: اَفتُوْسوختَه aftowsuxta تیره شده، تغییر رنگ داده به وسیله تابش نور خورشید.
آفتاب شدن: اَفتُوْ دَِکَِتّیُن aftow dεkεtyon طلوع کردن آفتاب.
(تیغ آفتاب: تیغی اَفتُوْوین tiqi aftowvin کنایه از تابش مستقیمِ آفتاب).
آفتابه لگن: آفتابَه لَگَن âftâba lagan نوعی آفتابه با لگن فلزی که سرِ سفره ی اعیان و اشراف برای شستن دست و دهان به کار میرفت. و در خانه افراد متوسط برای شستن دست و دهان مهمانانی که با آنان رودروایستی داشتند استفاده میشد.
آماس کردن: وَرَم هاکَِردیُن varam hâkεrdyon یا: وا دَِکَِتیُن vâ dεkεtyon .؛یا: وَِرتَِماسّیُن vεrtεmâsyon
آمد و رفت کردن: آمَِدَهرَِفت هاکَِردیُن âmεdarεft hâkεrdyon
آمد و شد: آمَِدُ شُد âmεd-o šod آمدن و رفتن، رفت و آمد. همچنین: آمَِدَه شُد âmεda šod هم مصطلح است.
آمد و شد داشتن: آمَِدُ شُد دَِردیُن âmεd-o šod dεrdyon یا: آمَِدَه شُد دَِردیُن âmεda šod dεrdyon
آمد و شد کردن: آمَِدُ شُد هاکَِردیُن âmεd-o šod hâkεrdyon یا: آمَِدَه شُد هاکَِردیُن âmεda šod hâkεrdyon
آموختن: یِی بَِدّیُن yey bεddyon یاد دادن آگاهیهایی در رشتههای علمی، فنی، هنری به کسی.؛: یِه گیتّییُن yey gittyon یاد گرفتن از کسی.
آواز خوان (مذکر): آوازَهخُن âvâzaxon آوازه خوان مونث: آوازَهخُنَه âvâzaxona
آهو بره (بچّه آهو ماده): آهو وَرا âhu varâ امّا، آهو برة نر: آهو وَرَه âhu vará
آهو بره کوچک: آهو وَرِکَه âhu vareka
آهو گرفتن: آهو بَِتّیُن âhu bεttyon
آهو وار: به مانند آهو، اگر جنس تشبیه مذکر باشد: آهوئی واری âhui vâri
ولی اگر جنس تشبیه مؤنث باشد: آهوئین واری âhuin vâri
ابریشم کار: اُوْریشُمکار owrišomkâr
ابریشم کاری: اُوْریشُمکاری owriŝomkârí
اراذل و اوباش: اَِراذَِلَه اُوباشی εrâzεla owbâŝi افراد بی بند و بار که معمولاً ایجاد مزاحمت و بی نظمی میکنند
امرود: اَِمرووَه εmruwa گلابی جنگلی (ج: اَِمروئی εmrúi).
{نهال امرود: اَِمرووَه بُونَه (اَِمرووَه دارَه)εmruwa böna (εmruwa dâra)}
(چوب درخت امرود: اَِمرووَه چو εmruwa ĉu که بیشتر برای سوخت مصرف میشد).
واژههای سمنانی
واژههای سمنانی و فارسی
یک پاسخ